Allemaal bubbels
Het grappige is dat Jekel in zijn inleiding een ‘uitlegger’ uit de vorige eeuw aanhaalt, Chriet Titulaer. “Hij zou blij geweest zijn met een congres als dit, waar mensen uit zoveel verschillende bubbels bij elkaar zijn om kennis en ervaring uit te wisselen.” En daar zit precies het probleem, zegt Jekel, al die verschillende bubbels. Al die achtergronden, mensen van de werkvloer, zorgprofessionals, mensen uit de wetenschap, onderzoekers, ervaringsdeskundigen: ze spreken vaak elkaars taal niet.
 
Beter communiceren
Diederik Jekel gaat ons vandaag wat tips geven. Tips over hoe communiceren beter kan. “Want uiteindelijk gaat het om communicatie. Hoe vaak hebben we niet gehoord ‘de mensen uit het lab begrijpen niet waar wij op de werkvloer mee bezig zijn’? Of hoe vaak hebben we van de andere kant gehoord ‘ze willen het niet, ze snappen het niet’ als de onderzoeker iets uitlegt aan de werkvloer?” 
 
Kost mensenlevens
Communicatie is belangrijk. Ook in de zorg. Jekel noemt het voorbeeld van de verschillen die veroorzaakt worden door opleidingsniveau. Mensen met een lager opleidingsniveau hebben ongeveer 15 gezonde levensjaren minder dan mensen met een hoger opleidingsniveau. “Ik vind dat schokkend!”, zegt Jekel. En die kloof, die heeft te maken met communicatie. Nog een voorbeeld. Het duurt gemiddeld 17 jaar voor een uitvinding of een inzicht uit het lab aankomt op de werkvloer. “17 jaar! De wetenschap is enorm in ontwikkeling, maar door die vertraging duurt het 17 jaar voor een inzicht in de praktijk komt. Het kost dus gewoon mensenlevens!” Nog een argument om beter en sneller te communiceren. 
 

Bij elk moment van communicatie moet je je afvragen voor welke doelgroep je praat.

Praten en luisteren
Kom uit je bubbel, is het pleidooi van Jekel. Er is niet één wondermiddel om beter te communiceren, zeker niet met al die verschillende achtergronden van mensen, maar één ding staat als een paal boven water: kom uit je bubbel, en begrijp waar de ander mee bezig is, hoe lastig dat ook is. “Bij elk moment van communicatie moet je je afvragen voor welke doelgroep je praat. Pas je boodschap aan, kies een beeldspraak of grapjes die mensen begrijpen, pas je taal aan.” Ook hier weer, zegt Jekel, “Ik kan aanpassen hoe ik praat, niet hoe jullie luisteren.”
 
Informatie en emotie
Nog een belangrijke tip, misschien wel de belangrijkste: let op de emoties. Onderzoekers hebben er een handje van om de emotie uit de weg te gaan. “Maar informatie komt niet aan als de emotie niet gezien en erkend wordt”, zegt Jekel. Je moet beide met respect behandelen, emotie en informatie. “Als je dichter bij elkaar wil komen, moet je de emotie van de ander begrijpen.” Je kunt die emotie ook zelf inzetten, laat Jekel aan de hand van een prachtig voorbeeld zien. “Je kent de filmpjes op internet wel. Kijk, deze vrouw is doof, door een soort supergehoorapparaat kan ze nu voor het eerst de stemmen van haar kinderen horen. Ze lacht, ze huilt... Stel je voor, voor het eerst hoort ze de stemmen van haar kinderen!”

Als je dichter bij elkaar wil komen, moet je de emotie van de ander begrijpen.

Kinderstemmen
De emotie in de zaal, bij de geharde zorgprofessionals en geharde onderzoekers om me heen, is bijna voelbaar. Ook ik, als schrijver, voel een brok in mijn keel bij dit filmpje. Jekel lacht. “Ik zal een klein geheimpje met jullie delen, ik heb geen flauw idee of deze vrouw kinderen heeft. Ik had jullie mooi beet! Ik had jullie allemaal mee met het verhaal. Het is een universeel menselijke emotie, zelfs voor mensen die geen kinderen hebben: de stemmen van je kinderen horen!” Ga op zoek naar die emotie, zegt Jekel. Zorg dat je in je voorbeelden en in je beeldspraak aansluit bij de emotie van de ander. Lees die emotie, begrijp angst, vreugde, onrust bij de ander. Jekel: “Als ik niet luister naar de emotie van de ander, komt mijn boodschap niet aan.”
 
Katje op de doos
Dit brengt Diederik Jekel bij zijn laatste punt. De puzzel. Alles komt samen. “Wat doen jullie als je een puzzel moet leggen? Ik hoor iets van kaders, de hoekjes, de randjes. Zeker. Dat zeggen intelligente mensen meestal. De hoekjes en de randjes. Maar jullie slaan het belangrijkste over mensen! Kijk op de doos naar wat je gaat maken! Begin met het katje op de doos! Als je iets wilt uitleggen, wat dan ook, begin met het katje op de doos, met de grote lijn, en daarna pas met details.” Dit geldt voor iedereen, sluit Jekel af: “of je nu onderzoeker bent, of zorgprofessional, je eerste stap moet zijn ‘wat heeft de ander nodig?’ en niet ‘wat ga ik zeggen!’.”