Je schittert als je autonomie hebt!
Autonomie in de zorg maakt de tongen los, zo zien we bij de workshop ‘Je schittert als je autonomie hebt!’. Iedereen heeft immers eigen ideeën over autonomie. “Als ik er dan bij moet zijn terwijl iemand zichzelf heel erg langzaam wast, denk ik toch: ja, maar ik moet nog vijftien mensen in bed leggen.”
“Zelf regie kunnen houden over de beslissingen in mijn leven.” “Dat de patiënt zelf kan bepalen.” “Zelf doen, zolang je het zelf kunt.” “Zelf kunnen bepalen waar je je klapstoel neerzet.” “Keuzevrijheid.” “Eigen regie hebben in je leven.” Bij de voorstelronde van de workshop delen de aanwezigen wat hun visie op autonomie is.
Het thema staat namelijk centraal in een ACCENT-studie van de Academische Werkplaats Ouderenzorg Limburg (AWO-L), die deze workshop organiseert. De AWO-L is een structureel samenwerkingsverband van zorgorganisaties en onderwijsinstellingen in Limburg en wil met haar kennisontwikkeling bijdragen aan de kwaliteit van leven, zorg en werk in de ouderenzorg. “De autonomie van de cliënt stimuleren staat centraal in de ACCENT-studie”, vertelt Petra Erkens, die vanuit de Universiteit van Maastricht is verbonden aan de AWO-L. “We hebben daarvoor drie werkinstrumenten. De eerste richt zich op de praktijk, wat wordt er nu al gedaan met autonomie en welke belemmeringen ervaren zorgprofessionals? Daarnaast ontwikkelen we meetinstrumenten om autonomie te kunnen meten. En ons derde werkinstrument is de onderwijspraktijk: hoe leren studenten te ondersteunen bij autonomie van de cliënt?”
Tijd als belemmering
Op de drie tafels in de ruimte liggen grote vellen papier met daarop drie verschillende vragen. Hoe ervaren de aanwezigen de autonomie van de cliënt in de praktijk? Hoe kun je die autonomie bevorderen? En hoe kunnen onderwijs, zorg en onderzoek samenwerken om dat voor elkaar te krijgen?
In twee rondes gaan de aanwezige studenten, zorgprofessionals, cliënten, onderzoekers en beleidsmakers over die vragen in gesprek. Tijd is een belangrijke belemmering in de bevordering van autonomie, zo vangen we op aan tafel 1. “Als ik er dan bij moet zijn terwijl iemand zich heel erg langzaam wast, denk ik toch: ja, maar ik moet nog vijftien mensen in bed leggen. Dan doe ik het eigenlijk liever zelf.” Een student heeft de ervaring dat ze de jongere generatie professionals wat flexibeler vindt rondom autonomie dan de oudere. “Ik ben gelukkig goed gebekt en vraag dan vaak: hoe zou je dit bij je eigen vader of moeder doen? Dat helpt.”
De vertrouwensrelatie met de cliënt is belangrijk om erachter te komen wat diegene wil op het gebied van autonomie, zo luidt de analyse aan tafel 2. “Maar daarbij speelt ook een rol of de cliënt zelf wel weet wat die belangrijk vindt. Of hij geleerd heeft om dat te zeggen.” “Er is nu een hele generatie die dat niet gewend is”, zegt iemand. “Maar de generatie die er nu aankomt is dat zéér gewend”, reageert een tafelgenoot lachend.
Andere culturen
Bij tafel 3, waar men het heeft over hoe mensen uit het onderwijs, zorg en onderzoek beter kunnen samenwerken is een belangrijk punt dat er ook aandacht moet zijn voor verschillende culturen. “Ik werk in een Indonesisch huis, waar mensen een heel ander idee hebben over autonomie en niet zo snel zullen aangeven wat ze zelf willen.”
Doordat zorgmedewerkers minder eigen ruimte hebben, kunnen ze ook minder ruimte bieden aan cliënten. Helaas heeft niemand daar direct een oplossing voor. Wel wordt er genoemd dat zorgprofessionals zich meer mogen verdiepen in het levensverhaal en de behoeften van cliënten. “Al moeten we niet doorslaan: mensen hoeven niet overal in mee te gaan”, zegt iemand. En een ander: “Dat is ook weer een vorm van autonomie natuurlijk.”
